پانکراس یا لوزالمعده اندامی کوچک در پشت معده است که به هضم غذا و تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. با افزایش آگاهی خود در زمینه سرطان لوزالمعده می‌توانید به تشخیص زودتر و یا پیشگیری از ابتلا به آن کمک کنید. در این مقاله از دکتر مهناز شکروی با مطالب مهمی ازجمله عوامل خطر، علائم، نحوه تشخیص و درمان سرطان پانکراس آشنا می‌شوید.
پانکراس چیست و چه عملکردی در بدن ما دارد؟
پانکراس یک عضو مهم در سیستم گوارشی و تنظیم قندخونی بدن است. این عضو در نزدیکی معده و روده راست واقع شده و دو وظیفه اصلی را به عهده دارد. این اندام چند منظوره به تنظیم سطح قند خون از طریق ترشح انسولین و گلوکاگون کمک می‌کند. همچنین با تولید آنزیم‌های گوارشی که به تجزیه غذا در روده کوچک و فرایند هضم کمک می‌کند. اختلال عملکرد پانکراس، همانطور که در شرایطی مانند دیابت یا سرطان لوزالمعده دیده می‌شود، می‌تواند پیامدهای سلامتی قابل توجهی داشته باشد و نیاز به مدیریت و درمان دقیق دارد.
علل بروز سرطان لوزالمعده
دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند علت بروز سرطان لوزالمعده را به‌طور قطعی تشخیص دهند، بلکه فقط چند گزینه احتمالی را به عنوان علل ابتلا به این سرطان معرفی کرده‌اند.
- چاقی
- دیابت
- سیگار کشیدن
- پانکراتیت مزمن (التهاب مزمن پانکراس)
- سیروز کبدی (آسیب‌دیدگی شدید کبد)
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- استفاده از مواد شیمیایی و مضر به‌جای استفاده از میوه‌ها و سبزیجات
- کهولت سن (این بیماری بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود)
- سابقه سرطان یا سندرم‌های ژنتیکی در خانواده. اگر در DNA سلول‌های لوزالمعده جهش (تغیر در توالی دی ان ای) اتفاق بیافتد، منجر به بروز سرطان می‌شود.
- دی ان ای (هسته مرکزی سلول) در واقع نقش نظارت بر سلول را بر عهده دارد و سلول طبق دستورالعمل‌های دی ان ای فعالیت می‌کند. تغیر دی ان ای به معنی تغیر در دستورالعمل‌ها است.
معمولا هسته جهش‌یافته باعث رشد غیر طبیعی سلول و تجمع آنها می‌شود. تومور، در نتیجه این تجمع به وجود می‌آید. اما تنها حدود ۱۰ درصد از موارد ابتلا به سرطان پانکراس زمینه ژنتیکی دارند.
در بین علل سرطان لوزالمعده سیگار کشیدن، چاقی و دیابت بیشتر از سایر عوامل در بروز این سرطان تاثیرگذار هستند.
در کل می‌توان گفت سبک زندگی افراد در روند افزایش ابتلای آنها به انواع سرطان‌ها و به‌ویژه سرطان لوزالمعده نقش مهمی دارد.
علائم سرطان لوزالمهده
علائم سرطان پانکراس اغلب تا مراحل پیشرفته تر ظاهر نمی شود و می تواند شبیه علائم سایر بیماری ها باشید که تشخیص را به امری چالش برانگیزتر تبدیل کند. برخی از علائم عبارتند از :
-درد شکم یا کمر
- زردی ، که در حدود 70 درصد افراد مبتلا به این نوع سرطان و جود دارد
- کم اشتهایی و کاهش وزن
- ورم کیسه صفرا یا کبد
- لخته شدن خون ، ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریه
- مدفوع خاکستری کم رنگ یا چرب
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز
- خستگی
- اسهال یا یبوست
- بثورات ناشی از یرقان
چه عواملی باعث پیشگیری از سرطان پانکراس می‌شوند؟
سرطان لوزالمعده نسبت به تعداد زیادی از سرطان‌ها کمتر شایع است و مصرف مکمل‌ها یا مصرف داروها در کاهش خطر ابتلا به آن به طور خاص تأیید پزشکی ندارد. با این حال، خطر ابتلا به سرطان پانکراس از طریق تغذیه سالم و تغییر عادات زندگی می‌تواند حفظ شود. در ادامه، راه‌هایی که به عنوان پیشگیری از سرطان پانکراس می‌توانید انجام دهید، آمده است:
ترک دخانیات: اگر سیگار می‌کشید، ترک یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پانکراس است.
رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و گوشت‌های فراوری شده و چربی‌های اشباع کم ممکن است به سلامت کلی کمک کند و به طور بالقوه خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف را کاهش دهد.
حفظ وزن نرمال: چاقی و اضافه وزن بدن، به ویژه در اطراف کمر، با افزایش خطر ابتلا به سرطان پانکراس مرتبط است. حفظ وزن سالم از طریق یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم مهم است.
محدودکردن مصرف الکل: مصرف زیاد الکل یک عامل خطر برای پانکراتیت مزمن است که به نوبه خود خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش می‌دهد. اگر می‌خواهید الکل بنوشید، این کار را در حد اعتدال انجام دهید.
دیابت را کنترل کنید: اگر دیابت دارید، با پزشک خود برای مدیریت مؤثر آن همکاری کنید، زیرا دیابت کنترل نشده ممکن است با افزایش خطر سرطان پانکراس مرتبط باشد.
مشاوره ژنتیک: اگر سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده یا جهش‌های ژنتیکی شناخته شده مرتبط با این بیماری دارید، برای ارزیابی خطر و اقدامات پیشگیرانه احتمالی، مشاوره و آزمایش ژنتیک را در نظر بگیرید.
معاینات پزشکی منظم: در معاینات منظم با پزشک خود شرکت کنید. آنها می‌توانند سلامت کلی شما را بررسی کنند و در مورد عوامل خطر یا نگرانی شما صحبت کنند.
غربالگری و تشخیص زودهنگام: در حال حاضر، هیچ آزمایش غربالگری معمولی برای تشخیص زودهنگام سرطان پانکراس برای جمعیت عمومی وجود ندارد. با این حال، اگر سابقه خانوادگی قوی یا جهش‌های ژنتیکی خاص مرتبط با این بیماری دارید، پزشک شما ممکن است غربالگری یا نظارت تخصصی را توصیه کند.
چه زمانی برای سرطان پانکراس به پزشک مراجعه کنیم؟
سرطان لوزالمعده اغلب با علائم مبهم یا خفیف در مراحل اولیه خود ظاهر می‌شود و تشخیص آن را دشوار می‌کند. با این حال، تشخیص زودهنگام و مداخله می‌تواند تأثیر زیادی بر گزینه‌های درمانی داشته باشد. اگر هر یک از نشانه‌ها و علائم سرطان لوزالمعده را تجربه کردید، مهم است که برای ارزیابی بیشتر با یک متخصص مشورت کنید. همچنین اگر نگرانی خاصی در مورد خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده دارید یا اگر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارید، توصیه می‌شود با یک پزشک متخصص یا مشاور ژنتیک مشورت کنید. مشورت با پزشک می‌تواند به شناسایی هر گونه مشکل اساسی و تعیین مسیر اقدام مناسب، از جمله آزمایش‌ها یا غربالگری‌های بیشتر، کمک کند. تشخیص زودهنگام سرطان پانکراس می‌تواند به طور قابل توجهی شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد.
عوارض سرطان پانکراس
با پیشرفت سرطان لوزالمعده، ممکن است عوارض زیر بروز کنند:
کاهش وزن: بعضی عوامل ممکن است باعث کاهش وزن در مبتلایان به سرطان پانکراس شود. کاهش وزن ممکن است به دلایل زیر باشد:
o سوخت و ساز بالای سلول‌های سرطانی
o تهوع و استفراغ ناشی از درمان یا فشار تومور به معده
o اختلال در هضم و جذب مواد مغذی، به علت عدم ترشح کافی شیره گوارشی از لوزالمعده
زردی: سرطان پانکراس با مسدود کردن مجرای صفراوی کبد می‌تواند باعث زردی شود. علائم انسداد این مجرا شامل زردی پوست و چشم، تیره شدن ادرار و مدفوع کم‌رنگ است.
درد: تومور در حال رشد ممکن است با فشار بر روی اعصاب شکم، باعث درد شدید شود. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ممکن است با کند کردن رشد تومور، باعث تسکین درد شود.
انسداد روده: رشد سرطان پانکراس ممکن است باعث فشار به قسمت اول روده باریک (دوازدهه یا اثنی عشر) و مسدود شدن روده شود. پزشک ممکن است با قرار دادن یک لوله (استنت) در روده کوچک، آن را باز نگه دارد.
چه درمان‌هایی برای سرطان پانکراس وجود دارد؟
درمان سرطان پانکراس به مرحله بیماری و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.
درمان‌های استاندارد سرطان پانکراس، جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هستند. کارآزمایی‌های بالینی درمان‌های جدید را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
جراحی بیشترین شانس را برای کنترل سرطان پانکراس برای مدت طولانی به ما می‌دهد. اما در بیشتر موارد، تشخیص بیماری در مراحل پیشرفته باعث امکان‌پذیر نبودن جراحی می‌شود.
با ادامه مطالعات در زمینه تشخیص زود هنگام بیماری و پیشرفت فناوری، محققان پیش‌بینی می‌کنند که امکان تشخیص زود هنگام این بیماری میسر خواهد شد.
امید به زندگی در سرطان پانکراس چقدر است؟
سرطان لوزالمعده معمولاً در مراحل ابتدایی قابل‌تشخیص نیست و زمانی به وجود آن پی برده می‌شود که به مراحل پیشرفته رسیده است. بنابراین یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پانکراس پیشروی گسترده آن در بدن است. در استیج ۴ سرطان پانکراس میزان بقای یک ساله حدود ۲۰ درصد و بقای پنج ساله حدود ۶ درصد است. هر سال در ایالات متحده آمریکا حدود ۳۰۰۰ نفر جان خود را به دلیل سرطان پانکراس از دست می‌دهند. اگر امکان انجام جراحی میسر باشد میانگین بقای پنج‌ساله به ۱۰ تا ۲۵ درصد افزایش خواهد یافت.
سخن پایانی
سرطان لوزالمعده، همچنین به عنوان سرطان پانکراس شناخته می‌شود، نوعی سرطان است که در بافت‌های پانکراس، اندامی واقع در شکم، پشت معده شروع می‌شود. لوزالمعده عملکرد دوگانه‌ای دارد، آنزیم‌های گوارشی تولید می‌کند که به تجزیه مواد غذایی کمک می‌کنند و شامل مجموعه‌هایی از سلول‌ها است که هورمون‌هایی از جمله انسولین را برای تنظیم سطح قند خون تولید می‌کنند. سرطان لوزالمعده معمولاً در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند، که تشخیص زودهنگام آن را دشوار می‌کند. با پیشرفت سرطان، علائم ممکن است آشکارتر شوند.
